ڇا ڀٽائي قيد آهي؟ ــ تاج بلوچ (Taj Baloch)

تاج بلوچ

ڇا ڀٽائي قيد آهي؟

جديد دنيا ۾، معجزي جو تصور سيڪيولر سمجهيو وڃي ٿو الائي نه؟ جتي علم ۽ ادراڪ آهي. جتي فطرت جي ڪک مان، بي انت ڏاهن ماڻهن فڪري ڪسب سان انوکا اعجاز، عالم آڏو آشڪار ڪيا آهن، اهڙين دريافتن کي به مذهبيت کان پاسيرو ٿي معجزو ئي سمجهڻ گهرجي. هوئن به سيڪيولرزم کي لامذهبيت واري ڪنسيپٽ بدران، ‘دنياوي’ تصور طور هنڊائڻ سان پراڻي تجربن جي منظرنامي ۾، نون تجربن ڪرڻ جو ساهس ملي سگهي ٿو.

ڀٽائي به قدرت جو اهڙو ئي معجزو آهي- انساني ذهن جو ويساهه ۾ نه ايندڙ ڪمال. اهڙو معجزو جنهن پنهنجي خطي (سنڌ) جي هڪ هڪ ڪنڊ جو فطري عڪس ۽ آهنگ. معيشت، معاشرت، زبان، تهذيب ۽ ثقافت سميت باوقار سماجي زندگي گذارڻ ۽ اهڙي زندگيءَ کي تحفظ ڏيڻ ۽ سياسي طور تي بنيادي حقن جي حاصلات ۽ انهن جي بچاءَ لاءِ دنيا جي قومن ۾ مٿو مٿي ڪري هلڻ جو ادراڪ بخشيو آهي.

لطيف سرڪار شعوري طور تي اونڌاهين ۾ غرق ٿيل سورهين صديءَ کي، ايڪويهين صديءَ کان به اڳتي ايندڙ وڌيڪ ساڃاهوند صدين جي ڪڇ وهٽ ڪئي آهي. فطري ۽ قديم سماجي ڄاڻ جي سهاري سان، هن ايندڙ ڪيترن ئي دورن لاءِ انساني زندگي کي فلسفي، منطق ۽ دليل لاءِ اهڙي ٻولي عنايت ڪئي آهي، جيڪا جديد لسانيات جي قبيلي ۾ سائينٽيفڪ ٽرمنالاجيءَ لاءِ بنياد ۽ بيهڪ جو تُز ذريعو ۽ وسيلو آهي

ڀٽائيءَ جو هڪ تاريخي تڪيو واگهين وارو تڪيو ۽ ان جي اهميت ــــ نواز ڪنڀر (Nawaz Kunbhar)

نواز ڪنڀر

ڀٽائيءَ جو هڪ تاريخي تڪيو 

واگهين وارو تڪيو
۽ ان جي اهميت

سنڌ جي اها ڪهڙي ڪنڊ، ڀٽ ۽ دڙو، واهڻ ۽ وستي، ترائي ۽ تلي، جبل ۽ ريگستان آهي، جتي ڀٽائي سرڪار نه پهتا هجن! ڀٽائي جي اهڙن ماڳ مڪانن مان هڪ تڪيو تعلقي سانگهڙ ۾ بهرم بري سرڪار جي درگاهه ڀرسان واگهين واري ڀٽ تي به آهي. ڀٽائي سرڪار جون ڪيترن ئي جڳهين تي تڪين کان علاوه دونهيون به مشهور آهن. جيئن لاهوت لا مڪان ڏي ڀٽائي صاحب جي دونهين يا جيائي ديهه واري دونهين وغيره. تڪين ۽ دونهين کان علاوه مختلف جڳهين تي ڀٽائي جا وڻ به مشهور آهن، پر انهن ۾ وڌيڪ اهم يا تاريخي حيثيت اهي هنڌ رکن ٿا، جن جو ڀٽائي پنهنجي شاعري ۾ ذڪر ڪيو آهي يا جتي ڪي بيت چيا آهن. جيڪڏهن ڀٽائي جي شاعري کي انهن تڪين ۽ دونهين جي پسمنظر ۾ پڙهجي ته ڳالهه سولي نموني واضح ٿي، سمجهه ۾ اچي سگهي ٿي.  

هونئن ته ڀٽائي صاحب جا مختلف تڪيا، مختلف سببن ڪري مشهور آهن، پر واگهين واري تڪيي جي خاصيت اها آهي جو روايتن مطابق ڀٽائي صاحب جڏهن والد جي غير موجودگي ۾ گهران نڪري هتي آيا ته سيد حبيب شاهه کيس ڳوليندي هتي اچي پهتا ۽ ڀٽائي کي واريءَ  ۾ لٽيل ڏسي، سندن واريءَ کان ٻاهر رهجي ويل چادر جي پلئهُ مان ۽ ڪِن جي بقول ته پيرن جي آڱوٺن (آڱرين) مان سڃاڻي، سندن واتان بي ساخته نڪتو هو ته: “لڳي لڳي واءُ ويس انگڙا ڍڪجي.” جنهن جي جواب ۾ ڀٽائي وراڻيو هو؛ “پئي کڻي پساهه پسڻ ڪارڻ پرينءَ جي.” اها روايت ظاهر ڪري ٿي ته هي تڪيو ۽ چيل بيت ڀٽائي صاحب جي شروعاتي تڪين ۽ بيتن مان آهي، جيڪا ڳالهه هن تڪيي جي اهميت اڃان به گهڻي وڌائي ٿي. هن تڪيي جي اوڀر ۾ ساڍا ٽي چار ميلن تي سرن واري ۽ اتر ۾ ست ساڍا ست ميلن تي چوٽياري واقع آهي. ڀٽ تي سامهون علم پاڪ، مسجد شريف، لانڍي ۽ پي پي تعلقي صدر شوڪت وساڻ پاران ٺهرايل مسافرخانو آهي. پراڻين ٺڪرين وارو قبرستان به آهي. تڪيي واري تخت تي، سامهون لڳل پٿر تي 786 هيٺيان ڪلمي هيٺ عبداللطيف شاهه ولد حبيب شاهه جو تڪيو لکيل آهي. 1182 هه، ٺاهيندڙ سيد قاسم علي شاهه ولد حاجي امين محمد شاهه لکيل آهن.

Shah Abdul Latif Bhittai: the visionary - Khurram Ali Shafique

Shah Abdul Latif Bhittai: the visionary

 

by: Khurram Ali Shafique

Some people say that he fell in love, left home, became a phenomenon and came back to marry the woman who had been refused to him earlier. There is no way of knowing whether the career of Shah Abdul Latif Bhittai of Sindh actually paralleled the Count of Monte Cristo so closely (and we need to be careful about apocryphal stories woven around the lives of great saints), but there are other testimonials to the warmth of the heart that throbbed in him.

The most astonishing is the way his work captured the spirit of a new age that was coming up not only in the Muslim world but also outside.

Bhittai was born in 1689 and died in 1752. This was when the Muslim world seemed to be awakening to the realisation that a universal ideal could be manifest in regional forms. Hence Abdul Wahhab in Hejaz set out to distinguish between the crux of Islam and historical accretion while Shah Waliullah of Delhi taught that the traditional model of Islam was an application of its ideals in the context of the seventh century Arabia and many other applications were possible in other contexts. Surprisingly, the new ideals that started developing in Europe around this time also converged on regional states.